Incorporatiebeding en cao mee bij fusie of overname

Iedere fusie of overname brengt vele arbeidsrechtelijke aspecten met zich mee. Is sprake van een overgang van onderneming, dan gaan bijvoorbeeld alle rechten en plichten die ten tijde van de overgang voortvloeien uit de arbeidsovereenkomst van de werknemers van rechtswege mee over op de verkrijgende partij. Ook rechten en plichten die voortvloeien uit een op de werknemers van toepassing zijnde cao gaan daarbij van rechtswege mee over. Staat er een incorporatiebeding in de arbeidsovereenkomst, dan gaat deze dus ook mee over.

Wat is een incorporatiebeding?
Een incorporatiebeding is een clausule binnen de arbeidsovereenkomst waarin is vastgelegd dat bepaalde externe regels, zoals die van een cao van toepassing zijn op de arbeidsovereenkomst. Dit betekent dat de bepalingen van die externe regels automatisch gelden voor de werknemer en werkgever, zonder dat ze volledig in de arbeidsovereenkomst zelf hoeven te worden opgenomen.

Statisch of dynamisch incorporatiebeding
Bij een incorporatiebeding kan onderscheid worden gemaakt tussen een zogenaamd 'statisch' en ‘dynamisch’ incorporatiebeding. Bij een statisch incorporatiebeding wordt de op dat moment geldende cao van toepassing verklaard. Een dynamisch incorporatiebeding bepaalt dat niet alleen de op dat moment geldende cao van toepassing is, maar ook toekomstige versies van die cao. Een dynamisch incorporatiebeding luidt bijvoorbeeld als volgt: “De Cao Groothandel Bloemen en Planten zoals die luidt of zal gaan luiden, is van toepassing”. Blijft zo’n dynamisch incorporatiebeding ook dynamisch bij een overgang van onderneming? Deze zomer heeft de Hoge Raad zich voor het eerst over deze vraag uitgelaten.

Achtergrond van de zaak
In de kwestie die voorlag bij de Hoge Raad zijn de werknemers als gevolg van een overgang van onderneming in dienst gekomen van de verkrijgende partij. In de arbeidsovereenkomst van de overgenomen werknemers stond een dynamisch incorporatiebeding, waarmee de van kracht zijnde Cao Beroepsgoederenvervoer over de weg en de verhuur van mobiele kranen van toepassing is verklaard. De verkrijgende partij viel niet onder deze cao. Bij overname van de werknemers heeft deze verkrijgende partij de werknemers laten tekenen voor een nieuwe arbeidsovereenkomst. In deze arbeidsovereenkomst is de cao niet langer (dynamisch) geïncorporeerd. Mag dit wel? En hoe zit het met het dynamische incorporatiebeding, blijft dit beding ook dynamisch na de overgang?

Wat zegt de Hoge Raad?
Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) heeft zich hier al een aantal keer over uitgelaten. Meest recentelijk in het Asklepios-arrest. In dit arrest heeft het HvJ EU uitgemaakt dat een dynamisch incorporatiebeding bij een overgang van onderneming mee overgaat (en dus in beginsel dynamisch blijft), als het nationale recht voorziet in voldoende mogelijkheden om tot een (eenzijdige) wijziging te komen. Tot voor kort was het de vraag of het Nederlandse recht dergelijke wijzigingsmogelijkheden kent.

Eenzijdig wijzigingsbeding arbeidsovereenkomst
De Hoge Raad kwam in voornoemde kwestie met het verlossende antwoord. Kort gezegd komt het erop neer dat de Hoge Raad vindt dat het Nederlandse recht hieraan voldoet. Want, zo oordeelt de Hoge Raad, onze wetgeving kent het zogeheten eenzijdig wijzigingsbeding (artikel 7:613 BW). Met dit beding kan de werkgever arbeidsvoorwaarden eenzijdig wijzigen, als daarvoor een zodanig zwaarwichtige reden bestaat, dat het belang van de werknemer op gronden van redelijkheid en billijkheid moet wijken voor het belang van de werkgever. En is er geen eenzijdig wijzigingsbeding, dan is het volgens vaste rechtspraak op grond van goed werknemerschap (artikel 7:611 BW) mogelijk om arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen.

De Nederlandse wetgeving en rechtspraak bieden dus voldoende doeltreffende mogelijkheid om arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. Daarmee is voldaan aan de voorwaarde voor de overgang van een dynamisch beding die het HvJ EU in het Asklepios-arrest heeft geformuleerd. Met als gevolg dat een dynamisch incorporatiebeding van rechtswege overgaat bij een overgang van onderneming.

Dynamisch incorporatiebeding blijft dynamisch
Kort samengevat: een dynamisch incorporatiebeding blijft dynamisch, ook na een overgang van onderneming. Dit betekent dat niet alleen de op dat moment geldende cao, maar ook eventuele toekomstige cao’s van toepassing zijn op de verkrijger. Reden dus om jouw incorporatiebeding eens goed tegen het licht te houden.

Gevolgen voor de praktijk
Deze uitspraak heeft tot gevolg dat werknemers die betrokken zijn bij een overgang van onderneming en een dynamisch incorporatiebeding hebben, ook rechten kunnen ontlenen aan na de overgang tot stand gekomen versies van de geïncorporeerde cao. Dat wordt pas anders als de verkrijgende partij het incorporatiebeding na de overgang wijzigt. Dit wijzigen mag niet ten tijde of als gevolg van de overgang, zelfs niet met instemming van de werknemer(s). Neem je een onderneming over, dan is het dus goed om extra aandacht te besteden aan de eventueel op de werknemers van toepassing zijnde cao.

Wil je na een overgang van onderneming arbeidsvoorwaarden en/of het incorporatiebeding wijzigen dan is voorzichtigheid geboden. Arbeidsvoorwaarden wijzigen tijdens of vanwege de overgang is zoals gezegd niet toegestaan. Wanneer je na de overgang dan wel mag overgaan tot een wijziging is lastig te zeggen. In veel gevallen zal namelijk toch al snel een verband met de overgang kunnen worden gelegd. Twijfel je of je na een overgang arbeidsvoorwaarden mag wijzigen, laat je hierover dan eerst juridisch adviseren alvorens deze wijziging door te voeren.

Heb je vragen over deze uitspraak of andere cao(recht)-gerelateerde vragen? Neem dan gerust contact op met een van de arbeidsrechtadvocaten van RWV.

Bron: RWV Advocaten